فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی مهندسی صنایع می‌توانند در مقطع کارشناسی ارشد رشته های زیر را به تحصیلات تکمیلی ادامه دهند.
- مهندسی صنایع (صنایع، مهندسی سیستمهای اقتصادی و اجتماعی و سایر گرایشهای ذکر شده)
- مهندسی فناوری اطلاعات IT (تجارت الکترونیکی، سیستمهای چند رسانه‌ای، مدیریت سیستم-های اطلاعاتی)
- مجموعه‌ی مهندسی عمران (سازه، مهندسی زلزله، مکانیک خاک و پی، راه و ترابری، مهندسی آب، سازه‌های هیدرولیکی، سازه‌های دریایی، برنامه‌ریزی حمل و نقل، مهندسی مدیریت و ساخت، مهندسی محیط زیست، مهندسی رودخانه، مهندسی آب و فاضلاب)
- مجموعه مهندسی مکانیک (ساخت و تولید، طراحی کاربردی، تبدیل انرژی)
- مجموعه ژئوفیزیک و هواشناسی.
- جوشکاری (فقط گرایش تکنولوژی صنعتی)
- مجموعه آمار (آمار ریاضی، آمار بیمه آکچواری، آمار اقتصادی و اجتماعی)
- بهداشت حرفه‌ای (آزمون تحصیلات تکمیلی گروه علوم پزشکی)
- بهداشت حرفه‌ای (دانشگاه تربیت مدرس)
- مهندسی پزشکی (آزمون تحصیلات تکمیلی گروه علوم پزشکی)
فلسفه‌ی علم(گروه علوم پایه)
گرایشهای مهندسی صنایع در مقطع کارشناسی ارشد :
رشته مهندسی صنایع در مقطع ارشد دارای کد گرایشهای ۱۲۵۹ یا ۱۲۶۰ می باشد که هر کدام دارای زیر گرایشهای زیر هستند.
دروس و ضرایب گرایش ۱۲۵۹
دروس و ضرایب گرایش ۱۲۶۰
(اعداد داخل پرانتز تعداد تستهای هر درس هستند.)
البته باید توجه داشت که گرایش سیستمهای اجتماعی اقتصادی نیز دارای زیر گرایشهای دیگری نظیر اقتصاد، تحقیق در عملیات و انرژی می باشد که انتخاب این گرایشها نیز بعد از اعلام نتایج کارشناسی ارشد صورت می گیرد.
گرایش مهندسی صنایع، گرایش برتر کارشناسی ارشد به شمار می‌آید که به فارغ‌التحصیلان کارشناسی همین رشته اختصاص دارد؛ سطح رقابتی برای ورود به این گرایش بسیار بالاست و با توجه به کمیت پایین پذیرش شوندگان، نخبگانی که احاطه افزون‌تری به دروس آزمون ارشد داشته باشند قادر به ادامه تحصیل در این گرایش می‌باشند.
گرایش سیستمهای اقتصادی - اجتماعی، به نوعی گرایش دوم مقطع کارشناسی ارشد در حساب می‌آید که فارغ‌التحصیلان سایر رشته‌های فنی - مهندسی نیز مجازند بخت خود را برای قبولی در این رشته بیازمایند.
مدیریت سیستم و بهره‌وری را می‌توان چکیده دوره کارشناسی مهندسی صنایع دانست که به فارغ‌التحصیلان سایر رشته‌های فنی و مهندسی اختصاص یافته است.
تا چند سال پیش داوطلبان این رشته می بایست حداقل ۳ سال سابقه کار در مدیریت پس از اخذ مدرک کارشناسی در واحدهای صنعتی می داشتند و به هنگام قبولی در دانشگاه ارائه می نمودند که البته الان این محدودیت برداشته شده است.
دوره دکترای مهندسی صنایع مجموعه‌ای هماهنگ از فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی است که موجب احاطه و دستیابی دانشجو به آثار علمی در زمینه مهندسی صنایع و توانایی در تهیه متون تحقیقاتی، نوآوری، کمک به پیشرفت و گسترش مرزهای دانش در این رشته خواهد شد.
دوره دکترا نیز شامل سه گرایش زیر است :
- مهندسی صنایع
- سیستمهای اقتصادی - اجتماعی
- مدیریت سیستم و بهره‌وری
نقش متمایز مهندسی صنایع در ایران کنونی**:**
عواملی وجود دارند که نقشه‌ای جدیدی برای مهندسی صنایع در ایران امروز موجب می‌شوند.
در کشور ما حیطه فعالیت و مسئولیت بسیاری از مهندسین فراتر از چارچوب وظایفی است که به طور متداول در سایر کشورها برای آنان ترسیم گردیده؛ مدیریت سطوح بالا و میانی بسیاری از کارخانجات و صنایع و همچنین بسیاری از سازمان‌های بزرگ خدماتی، بازرگانی و حتی فرهنگی به مهندسین محول شده است، درحالی‌که در سایر نقاط دنیا این‌گونه مسئولیت‌ها عموماً به مدیران حرفه‌ای که تحصیلات ویژه مدیریت دارند واگذار می‌گردد. در آمریکا و در طی چند دهه اخیر واگذاری مدیریت رده‌بالا به مدیران مالی و حقوقی روندی صعودی داشته است.
اما دلایل وجود این نقص در کشور ما چیست؟ شاید بتوان به طور اجمال در دو بعد ذیل به این دلایل پاسخ داد :
الف – با توجه به وضعیت موجود ایران، مهندسین بیشترین قابلیت را برای مدیریت کارا و موثر از خود نشان داده‌اند که خود معلول عواملی می‌باشد از قبیل آنکه دانشجویانی که رتبه‌های بهتری حاصل نموده‌اند ترجیح می‌دهند تا در رشته‌های مهندسی تحصیل نمایند؛ لازم به ذکر است که این پدیده، خود معلول ساختار نامناسب آموزشی کشورمان می‌باشد که در نتیجه آن به رشته‌های پراهمیتی چون مدیریت، اقبال کمتری می‌شود.
ب- در اکثر موارد، تکنولوژی از خارج کشور خریداری می‌شود و این موجب می‌گردد تا نقش واقعی مهندسین کمی تحت‌تاثیر قرار گیرد. به دلیل محدودیت امکانات، نیروی مهندسین عمدتاً در جهت توسعه و طراحی تکنولوژی مصرف نگردیده است و این موضوع نیز عاملی بوده تا خلاقیت آنان در جهت حل مشکلات و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک و عملیاتی و سیاست‌گذاری‌های مدیریتی به کار گرفته شود.
اگرچه مهندسین جوان این نوع مسائل را پیش‌پاافتاده تلقی می‌نمایند و انتظار دارند تا از تخصص خود در جهت حل مسائل پیچیده زمینه کاری خود استفاده نمایند اما پس از مدتی اهمیت و همچنین پیچیدگی این‌گونه تصمیم‌گیری‌ها را درک می‌نمایند و با توجه به زمینه‌های فکری و تجربیات کافی که در زمینه تحلیل مسائل ریاضی دارند، راه‌حل‌های مناسبی نیز برای این امور پیدا می‌کنند، اگر چه روش‌های تصمیم‌گیری و برخورد با این مسائل را نیاموخته‌اند.
در این رابطه جایگاه مهندسی صنایع با دیگران متفاوت است. در حل مسائل و تصمیم‌گیری‌های یک کارخانه، مهندسین صنایع نه‌تنها آموزش‌های مناسب دیده‌اند، بلکه با مفاهیم برنامه‌ریزی و بهینه‌سازی سیستم‌ها نیز آشنایی کامل دارند لذا روش‌های برخورد با آن‌ها را تا حد زیادی می‌دانند، درحالی‌که سایر مهندسین تنها از اطلاعات عمومی و روش‌های کلی تجزیه و تحلیل استفاده می‌نمایند.
از سوی دیگر، با تغییر حرکت اقتصادی کشور در جهت اقتصاد غیرمتمرکز آزاد، نقش مهندسین صنایع بسیار حساس‌تر گردید. پیش از این، با توجه به قیمت ارز و یارانه سنگینی که دولت در اختیار کارخانجات می‌نهاد و همچنین کمبود کالا و عدم وجود رقابت، مسئله کارایی و کیفیت نمی‌توانست مطرح باشد و لذا مهم‌ترین عامل موفقیت یک کارخانه بستگی به سهمیه ارزی داشت که از دولت دریافت می‌نمود.
با تغییر شرایط اقتصادی و حذف یا کاهش یارانه، مشکلات جدید صنایع جلوه‌گر شدند. بسیاری از صنایع قادر نیستند محصولات خود را به فروش برسانند و برخی حتی از ادامه حیات خود اطمینان ندارند. تقریبا تمامی صنایع راه نجات خود را در بازسازی ماشین‌آلات و تجهیزات می‌دانند و این در حالی ست که امکان چنین سرمایه‌گذاری سنگینی در همه موارد وجود ندارد و از سوی دیگر نیز ضریب بهره دستگاه‌های موجود پایین است. اگرچه خرید برخی ماشین‌آلات برای واحدها ضروری ست اما هدف مسلم صنایع ما بایستی افزایش کارایی و بالا بردن بهره‌وری امکانات موجود باشد و بی‌شک محور چنین سیاستی مهندسین صنایع خواهند بود. بدین منظور لازم است ابتدا با طراحی و ایجاد سیستمهای اطلاعاتی مشکلات را شناسایی نمود و سپس به برنامه‌ریزی در جهت افزایش کارایی و ارتقای کیفیت پرداخت. ورود تکنولوژی خارجی نقطه ضعف نیست به شرط آنکه پس از خرید در مورد روش‌های تولید و کارایی آن‌ها در داخل کشور فعال بود و این از وظایف خطیر مهندسی صنایع در ایران می‌باشد.
این طور می‌توان نتیجه گرفت که به طور کلی، وظیفه مهندسین صنایع، گردآوری افراد، تجهیزات، مواد و اطلاعات است، به گونه‌ای که قادر به انجام یک عملیات مفید و مؤثر گردند.
یک مهندس صنایع لزوماً درگیر طراحی یک سیستم است و وظیفه او در درجه اول، نظارت است، در عین حال، همان‌گونه که در تعریف فوق عنوان شده عنصری که در مهندسی صنایع اهمیت بسیار زیادی دارد، ارتباط این رشته با انسان و علوم اجتماعی، علاوه بر علوم طبیعی (مثل فیزیک، شیمی و…) است. این مسئله محدوده دانش مورد نیاز و نوع سیستم‌هایی که یک مهندس صنایع با آن‌ها در ارتباط است، را گسترش می‌دهد.
بنابراین مهندس صنایع نه تنها با طراحی، نصب، ارزیابی و طراحی مجدد اجزا سر و کار دارد بلکه با انسان‌هایی که در سیستم فعالیت دارند یا با سیستم مرتبط هستند نیز سروکار دارد به گونه‌ای که انسان‌ها نیز بخشی از عناصر فعال در سیستم محسوب می‌شوند. وظیفه مهندس صنایع طراحی اجزایی است که سیستمهای انسان - ماشین را تکمیل می‌کنند. سپس تک تک این اجرا، با یکپارچگی مناسب به منظور طراحی کل سیستم کنار هم قرار داده می‌شوند. در عین حال، اجزای مکانیکی ماشین‌ها توسط مهندسین مکانیک طراحی و ساخته می‌شود. نیروهای محرکه نیز عموماً توسط مهندسین برق و الکترونیک تأمین می‌شوند. فرایندهای شیمیایی را نیز مهندسین شیمی فراهم می‌آورند. سایر متخصصین نیز وظیفه طراحی اجزایی را که در حیطه تخصص آن‌هاست بر عهده دارند. مهندس صنایع موظف است این متخصصین را هماهنگ کرده، با آن‌ها همکاری کند.
وظیفه کلی مهندسان صنایع در تعریفی که توسط انجمن مهندسین صنایع آمریکا ارائه گردیده، به قرار زیر است:
(مهندسین صنایع، درگیر عملیات طراحی توسعه و نصب و راه اندازی نظام‌های متشکل از انسان، مواد و تجهیزات هستند. آنان به کمک دانش و مهارت در ریاضیات، فیزیک و علوم اجتماعی خاص نظیر مدیریت، اقتصاد و… و با بهره‌گیری از روش‌های طراحی و تحلیل مهندسی به ارزیابی و تحلیل این نظام‌ها می‌پردازد)
طبق تعریف کلی یاد شده، مهندسان صنایع، قابلیت ارائه کار مطلوب در مجموعه‌های صنعتی اعم از کارخانه‌ها، واحدهای تولیدی کوچک و بزرگ، وزارتخانه های صنعتی و واحدهای خدماتی نظیر شرکت‌های مهندسی مشاور، مؤسسه‌های بزرگ خدماتی، بیمارستان‌ها، فرودگاه‌ها و… را قبل از احداث، در حین راه اندازی و در حال کار، خواهند داشت، زیرا مهندسان صنایع با بهره‌گیری از ابزارهای مهندسی مناسب که در طول دوره‌های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی کسب کرده‌اند، قدرت تفکر منظم را کسب کرده، در جهت طراحی نظام‌ها و دستگاه‌های جدید متشکل از انسان، مواد، اطلاعات، انرژی و تجهیزات و همچنین توسعه نظام‌های فعلی و کاراکتر کردن آن‌ها حرکت می‌کنند. همین امر باعث شده که مهندسان صنایع عملاً در بسیاری از موارد خود تصمیم گیرنده نهایی باشند یا به عنوان مشاوران اصلی تصمیم گیرندگان، انجام وظیفه کنند.
در زیر به موارد اصلی وظایف مهندسین صنایع اشاره می‌شود**:**
- انتخاب فرایندهای مناسب و روش‌های به هم بندی (مونتاژ اقتصادی).
- بررسی و انتخاب ابزار و تجهیزات مناسب جهت به‌کارگیری در یک سیستم.
- طراحی امکانات شامل آرایش ساختمان‌ها، ماشین‌ها، تجهیزات اصلی و کمکی خطوط تولید و به هم بندی.
- طراحی انبارهای مواد اولیه، کالاهای نیم ساخته و محصولات تکمیل شده.
- مکان یابی برای احداث کارخانه‌ها و مجموعه‌های خدماتی.
- طراحی کارخانه و توسعه خطوط تولید.
- مدیریت واحدهای تحقیق و توسعه.
- اجرای شیوه‌های تشویقی و ارتقای بهره‌وری در یک نظام.
- مدیریت تولید، مدیریت موجودی‌ها و مدیریت عملیات (برای اداره‌ی یک واحد باید به گونه‌ای صحیح بر سه عامل مذکور مدیریت کرد).
- مدیریت کیفیت محصولات تولیدی.
- الگو سازی ریاضی با روش‌های تحقیق در عملیات، آمار و شبیه سازی.
- برنامه ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت.
- برنامه ریزی تعمیرات و نگهداری.
- ارزیابی اقتصادی طرح‌ها و پروژه‌ها.
- اجرای سیستمهای تضمین کیفیت کالا به منظور ارتقای کیفیت محصولات و همکاری در صادرات آن‌ها، نظیر سری ایزو 9000.
- طراحی نظام‌های اطلاعات مدیریت.
بیشتر مهندسین صنایع در کشور ما، همچون دیگر مهندسان، در این بخش‌ها مشغول به انجام وظیفه هستند.
کارخانه‌ها، شرکت‌های مهندسی مشاور و شرکت‌های انتقال تکنولوژی، وزارتخانه های صنعتی، دانشگاه‌ها و مراکز خدماتی. در این میان، شاغلین در کارخانه‌ها، تعداد بیشتری را به خود اختصاص داده‌اند.
زمینه‌های شغلی «مهندسی صنایع**»**
با پیشرفت و تحول سریع علوم و فنون و پیچیدگی‌های روزافزون آن، بالطبع نظام‌های تولیدی و خدماتی نیز گسترش یافته‌اند. که در میان اداره صحیح و مناسب این‌گونه واحدها مستلزم به‌کارگیری تکنیک‌های علمی و پیشرفته جهت پیش‌بینی، مدل سازی، برنامه‌ریزی، تأمین و تدارک، اجرا و نظارت و ارزیابی نتایج حاصله در راستای وظایف مدیریتی است. نتایج حاصله در راستای وظایف مدیریتی است.
همان طور که می‌دانید فعالیت هر نظام اعم از تولیدی یا خدماتی با اتکا بر فناوری خاص آن تداوم و استمرار دارد و صرف‌نظر از ماهیت فنی و صنعتی، امر فناوری دارای چهار جزء اصلی زیر می‌باشد:
تجهیزات، امکانات تولیدی و خدماتی، مدیریت و سازمان، نیروی انسانی و دانش فنی. از آنجا که رشته‌های مهندسی مرسوم نظیر مهندسی مکانیک، برق، ساختمان و… بیشتر به ابعاد فنی صنعت توجه دارند، در فرآیند کسب‌وکار رقابتی به تنهایی پاسخگوی مسائل پیچیده خدمات مهندسی و مدیریتی مدرن امروزی که به صورت سیستماتیک تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و باورهای انسانی را در چرخه حیات سیستمهای مورد توجه خود لحاظ نمی‌نمایند، نیستند؛ لذا برای رفع چنین کمبودهایی رشته مهندسی صنایع با بهره‌گیری از علوم ریاضی، فیزیک، اجتماعی، اقتصادی و تکنیک‌ها و فنون مهندسی به وجود آمده است.
کاربردهای این رشته محدود به صنعت نیست و هر مؤسسه انتفاعی و غیر انتفاعی با جنبه صنعتی یا خدماتی می‌تواند از فنون و تکنیک‌های مهندسی صنایع بهره گیرد. با توجه به اینکه اصول فکری رشته صنایع، خلاقیت – تفکر فراگیر و توانایی رهبری گروه و مدیریت زمان می‌باشد، فارغ‌التحصیل این رشته می‌تواند در سازمان‌ها و ارگان‌ها و صنایع بزرگ و کوچک بسیار کارایی داشته باشد. مهندس صنایع در مشاغلی همچون بانکداری.
خدمات مشاوره‌ای، صنعت بیمه، شرکت در هواپیمایی، کشتی‌رانی، بیمارستان‌ها، کارخانجات، کشت و صنعت، خدمات شهری و شهرداری‌ها، استادیوم‌های ورزشی و یا هر مکان دیگری که نیاز به برنامه‌ریزی، هدایت و مدیریت و ارتقاء و بهره‌وری می‌باشد، کاربرد دارد.
برخی از زمینه های کاری مشخص مهندسی صنایع**:**
برنامه ریزی استراتژیک و عملیاتی سازمان
مدیریت تولید
مدیریت مهندسی
مدیریت پروژه
مهندسی لجستیک
سیستمهای تولیدی
مهندسی سیستمهای کیفیت
مهندسی سیستمهای اطلاعاتی
مهندسی مالی
مهندسی ارزش
مهندسی سیستمهای بهره‌وری
طراحی فرایندها و ساختارهای سازمانی
امیدوارم مورد توجه شما دوستان عزیز قرار گرفته باشد و توانسته باشم تا حد قابل قبولی مهندسی صنایع را در همه ابعاد معرفی کرده باشم متن بالا پژوهشی بود از منابع مختلف البته با تلخیص و ویرایش.
دیدگاه ها